Δίθυρα
.jpg)
Ένα μοναδικό δείγμα
Το συγκεκριμένο έκθεμα ονομάζεται Δίθυρα ή επιστημονικά Gryphaea arcuata και ανήκει στην κατηγορία των Μαλακίων (μαζί με τα γαστερόποδα και κεφαλόποδα). Πρόκειται για ένα απολίθωμα που ανήκει στην ιστορικής συλλογής του Φυσιογραφικού Μουσείου και πλέον στη συλλογή του μουσείου Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας. Το δείγμα είναι εξαιρετικά παλιό, και το Μουσείο δεν έχει παρόμοιο στην συλλογή του. Η αξία του είναι κυρίως ιστορική, καθώς προέρχεται από τη συλλογή της Φυσιογραφικής Εταιρείας, η οποία το μεταβίβασε στο Φυσιογραφικὸν Μουσεῑον, το 1856, με τη μορφή δωρεάς . Το 1856 με την διάσπαση των συλλογών της φυσιογραφικής εταιρείας έκθεμα αυτό διατίθεται για την συλλογή που αργότερα αποτέλεσε τη βάση του μουσείου Γεωλογίας & Παλαιοντολογίας.
Η χρονολόγηση του δείγματος δεν είναι ακριβής, λόγω απουσίας επαρκούς χρονολογικής πληροφορίας. Τον 19ο αιώνα, την εποχή ανεύρεσής του, ο υπολογισμός απόλυτης ηλικίας δεν ήταν εφικτός. Οι τεχνικές χρονολόγησης ήταν περιορισμένες και ούτε συνηθιζόταν η καταγραφή επαρκών πληροφοριών προέλευσης των ευρημάτων. Η εύκολη ανεύρεση των συγκεκριμένων απολιθωμάτων, των ασπόνδυλων, στην ύπαιθρο, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την απουσία μέριμνας για την καταγραφή στοιχείων, ενώ η κατανόηση της σημασία τους μικρή. Εκτίμηση είναι ότι το δείγμα αυτό χρονολογείται στο Ανώτερο Κρητιδικό, την τελευταία περίοδο του Μεσοζωικού Αιώνα, η οποία ξεκίνησε 145 εκατομμύρια χρόνια πριν την εμφάνιση του ανθρώπου, και έληξε 65 εκατομμύρια χρόνια πριν περίπου.
Χρήσεις & Χαρακτηριστικά
Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των απολιθωμένων διθύρων ποικίλλουν, ανάλογα με τον διάκοσμο που έχουν και την τοποθεσία εναπόθεσής τους. Άλλοτε μικροσκοπικά και άλλοτε έως ένα μέτρο, τα δίθυρα τα συναντάμε σε λίμνες, θάλασσες και έλη. Εκεί, μέσω της ιζηματοποίησης μετατρέπονται σε απολιθώματα που παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για το περιβάλλον του παρελθόντος και για τις κλιματικές αλλαγές. Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου δείγματος, έχει μέγεθος 4 εκατοστά και χρώμα καφέ, εξαιτίας του ιζήματος μέσα στο οποίο ενταφιάστηκε. Δυστυχώς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιο ήταν το χρώμα του όταν το δίθυρο δεν ήταν απολίθωμα, αλλά ζωντανό. Από την εμφάνιση του ανθρώπινου είδους (Homo sapiens) έως και σήμερα, τα δίθυρα αποτελούν εκλεκτή πηγή τροφής. Συνήθως καταναλώνονται συγκεκριμένα είδη, και σίγουρα όχι τα πολύ μικροσκοπικά, ώστε να σχηματίζουν ένα επαρκές γεύμα.
Τα δίθυρα στον Ελλαδικό χώρο
Σε όλο τον πλανήτη δείγματα από δίθυρα μπορούν να βρεθούν αρκετά εύκολα. Η αναλογία τους, τόσο θαλάσσια όσο του γλυκού νερού (ποτάμια, λίμνες, έλη) είναι μεγάλη και μπορούν να επιβιώσουν σε όλες τις κλιματολογικές συνθήκες. Τα απολιθώματα από δίθυρα (μαλάκια) δεν εντοπίζονται κάπου συγκεκριμένα, καθώς υπάρχουν θέσεις με αποθέσεις μαλακίων σε μεγάλη αφθονία σε όλη την Ελλάδα: από την Πίνδο, τα Μετέωρα, τη Βοιωτία, την Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία, τη Θράκη, τη Μεσσηνία, τον Ισθμό της Κορίνθου, έως την Αττική ( εκτός από ΝΑ Αττικής) και τα περισσότερα νησιά, όπως Επτάνησα, Λήμνο, Λέσβο, Χίο, Δωδεκάνησα (σχεδόν όλα), Κάρπαθο και Κρήτη, ιδιαίτερα στη Γαύδο.
Η επιστημονική χρησιμότητά τους
Η αξία των απολιθωμένων διθύρων για τη διερεύνηση του γεωλογικού παρελθόντος είναι σημαντική. Προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες στην έρευνα της παλαιοζωολογίας, όπως και στην ανασύνθεση του παλαιοπεριβάλλοντος στο οποίο έζησαν. Ήδη από τον 18ο αιώνα η σημασία τους για την εξέλιξη της ζωής στη γη και ιδιαίτερα για τη γεωλογική χαρτογράφηση και τη Συστηματική, δηλαδή τον κλάδο της Βιολογίας που μελετάει τις σχέσεις ανάμεσα στα Είδη, είχε αναγνωριστεί.
Στη σημερινή εποχή, τα σύγχρονα δίθυρα χρησιμοποιούνται σε όλους τους κλάδους της Βιολογίας (οικολογία, συστηματική, εξέλιξη, φυσιολογία, βιοχημεία, μοριακή βιολογία και γενετική, βιογεωγραφία, φυλογένεση κ.ά.), όπως και στην περιβαλλοντική παρακολούθηση (monitoring). Πρόκειται για τη μέτρηση φυσικών, χημικών και/ή βιολογικών μεταβλητών, για καθορισμένο χρονικό διάστημα, προκειμένου να διευρυνθούν οι γνώσεις μας σχετικά με τις αλλαγές ή επιπτώσεις στο περιβάλλον που ζούμε. Ως εκ τούτου, η περιβαλλοντική παρακολούθηση αποτελεί βασικό εργαλείο στον τομέα της περιβαλλοντικής διαχείρισης . Ειδικότερα παρατηρείται η σύγκριση ανάμεσα στο παλαιοπεριβάλλον των απολιθωμάτων και στο σύγχρονο περιβάλλον, από την οποία οι επιστήμονες αποκομίζουν πληθώρα συμπερασμάτων.